Galaksi Nedir? Farklı Galaksi Tipleri Nelerdir?

Galaksi, kütle çekim kuvveti ile bir arada tutulan yıldızlar, yıldız atıkları, yıldızlar arası gaz, toz ve karadelik sistemlerinin tümünün bir araya gelmesi sonucu oluşan yapıya verilen isimdir. Galaksinin bir arada kalmasını sağlayan kuvvet kütle çekimi şeklinde isimlendirilir. Bu kütle çekim kuvvetini oluşmasını sağlayan unsurlardan biri de galaksilerin merkezinde ve diğer kısımlarında faklı boyutlara sahip olarak sayısı oldukça fazla bir şekilde bulunan karadeliklerdir.

Galaksilerin içinde bulunan, gezegen, gezegen uyduları, asteroit, yıldız, toz bulutları, karanlık madde, nötron yıldızları gibi yapıların oluşması için milyonlarca yıl geçmesi gerekmektedir. Evrende yıldız sistemine sahip olan sayı oldukça fazla galaksi bulunmaktadır.

Her galaksi, içerisinde bulunan yıldız yapısı, sayısı gibi özellikleri bakımından benzersiz olarak nitelendirilebilir. Bazı galaksilerin yıldız nüfusu fazla olduğu için bu galaksiler yoğun yıldız popülasyonuna sahip galaksiler olarak isimlendirilir.

Güneş, Samanyolu Galaksisi içerisinde dış kısma 1/4 oranında yakın bir konuma sahiptir. Fakat galaksinin merkezine 3/4 oranında uzak bir konumu vardır. (Bu sayede galaksinin merkezinde bulunan karadelik radyasyonundan etkilenmemektedir.)

Galaksi Türleri

Galaksiler 4 ana grupta incelenir. Bunlar; spiral (sarmal) galaksi, çubuklu-sarmal galaksi, eliptik galaksi ve düzensiz galaksi olarak isimlendirilmektedir.

1) Spiral Galaksi Nedir?

Spiral galaksiler, evrende en fazla bulunan galaksi türüdür. Samanyolu Galaksisine en yakın olarak bilinen Andromeda Galaksisi spiral galaksi türünde bir galaksidir. Spiral galaksiler; disk bölgesi şişkindir, halo bölgesine sahiptir. Galaksinin merkezi, yaşlı yıldızları bünyesinde bulunduran toz ve gaz bulutları bulunmayan küre şeklinde bir çıkıntısı bulunan bir çekirdeğe benzemektedir. Galaksinin spiralleri, dairesel şeklin oluşmasını sağlar. Spiral galaksinin kolları, galaksinin disk bölümünden çıkar. Burası yeni yıldızların doğacağı yerlerdir. Bazı galaksilerde “halo bölgesi” şeklinde isimlendirilen oldukça parlak bir bölge bulunmaktadır. Halo bölgesi, galaksinin dış kısmında bir yere sahiptir. Küresel yıldız kümeleri olarak isimlendirilen eski yıldızlar tarafından küresel şekil oluşturulmuş bir topluluğa verilen isimdir. Halo bölgesinin içerisinde, “yıldızlararası gaz” olarak isimlendirilmiş olan düşük yoğunluğa sahip olan gaz ve toz bu bölgede oldukça fazla bulunmaktadır. Halo bölgesi aslında görünmemektedir; fakat Samanyolu Galaksisinin bu bölge olmadan nasıl görüneceğine dair bazı simülasyonlar mevcuttur.

2) Çubuklu Spiral Galaksi Nedir?

Samanyolu Galaksisi, bu grubun içerisinde bulunmaktadır. Çubuklu Spiral Galaksi, özellikleri bakımından normal spiral galaksiler ile oldukça benzerdir. Ama şişkin merkez boyunca devam eden parlak yıldız çubuklara sahiptir.

Galaksinin merkezindeki şişkin bölgede oldukça az bir aktivite bulunmaktadır. Galaksinin yıldız çubukları ve kolları, yıldız oluşumu gibi aktivitelerin daha yoğun olduğu bölgelerdir. Güneş, Samanyolu galaksisinin en fazla gaz içeren kolu içerisinde bulunmaktadır. Güneşin bulunduğu kol üzerinde daha çok mavi yıldızlar bulunmaktadır.

Bilim insanları tarafından oluşturulan teorilere göre samanyolu galaksisinin %90 kadar bir bölümü karanlık madde yani kara deliklerden oluşmaktadır.

3) Eliptik Galaksi Nedir?

Eliptik galaksi, uzantı şeklinde bulunan çubuklar ya da küre şeklinde bulunan çıkıntılara sahip değildir. Eliptik galaksiler, çekirdekleri bulunmaz ama gene de spiral galaksilere göre daha parlaktır. Dış kısma doğru gidildikçe parlaklığı azalmaktadır. Yıldızlar gibi galaksinin içerisinde bulunan maddeler eliptik galaksi boyunca yayılmış bir biçimdedir.

Eliptik galaksilerin kütlesinin büyük bir kısmını merkezinde bulunan kara delik oluşturur. (Parlaklığının sırrı da budur çünkü karadelikler yaydığı radyasyon sonucu ışık oluşmaktadır.)  Bu tür galaksilerin aktivitesi oldukça düşüktür ve içerisinde bulunan yıldızlar oldukça yaşlıdır. (Gaz ve toz bulutu olmadığı için yeni yıldız oluşumu mümkün değildir.)

4) Düzensiz Galaksi Nedir?

Bu galaksiler düzensiz bir yapıya sahiptir. Düzensiz galaksiler, gaz, toz, yıldızlar, bulutsu oluşumlardan, nötron yıldızlarından, kara delikler gibi diğer galaksilerde de bulunan maddelerden oluşur. Düzensiz Galaksiler IO ve IM olarak iki gruba ayrılmaktadır. IM galaksileri, en sık bulunan düzensiz galaksiler arasında oluşmaktadır. Sarmal gökada kollarından izler gözlemlenebilir. IO galaksileri ise karmakarışıktır ve “kaotik” olarak nitelendirilebilir. Bilinen gökadaların %20 gibi bir kısmı düzensiz galaksidir.